Terwijl je zwijgend luistert naar je eigen gedachten die er om vechten om als eerste binnen te komen, neemt de lucht de eerste alweer mee. Hoe het vervliegt en in andere vorm zich weer aandient. Met geruis op de achtergrond en her en der een schrille gil. Hoe je bewust het ene boven het andere verkiest, maar je zelf dwingt zonder oordeel te kijken naar. En dat je je dan verwondert, nieuwsgierig bent naar de volgende stroom.
Gedachten komen en als je ze niet laat gaan, blijven ze. Je kunt verstrikt raken in wat zich in je gedachten aandient. Meestal hebben we helemaal niet door wat er voorbij gaat in dat hoofd van ons. Gelukkig maar, want we zijn er zo op gemaakt dat sommige gedachten of handelingen juist onbewust maar toch heel handig zijn. Denk bijvoorbeeld aan het vastgrijpen van een kind wanneer het dreigt te vallen, of je handen uitsteken als jij het zelf betreft. Of sterker nog; soms kom je zonder dat je er erg in hebt aan op bestemming, terwijl je niet bewust bent afgeslagen of voor het stoplicht hebt gestaan.
Onze geest is het gewend met veel dingen tegelijkertijd bezig te zijn. Überhaupt bezig te zijn. Maar is onze geest dat van nature of hebben wij dat er van gemaakt? Het past in het beeld van alledag waarin het efficiënt zou zijn van alles tegelijkertijd te doen. Waarin “druk druk druk” een antwoord is dat succes uitstraalt. We willen van alles en alles snel en liefst gezamenlijk in ene keer. Toch past in datzelfde beeld waarin gestreefd wordt naar individueel welslagen ook het plaatje van de overvraagde mens. Lamgeslagen door de eigen drukte.
Uit de mindfulness weten we dat een drukke geest tot rust gebracht kan worden, niet door zaken weg te laten, maar ze simpelweg te benoemen. Door elke opnieuw opkomende gedachte te labelen, in een laatje te plaatsen. We zouden ons er van bewust moeten zijn dat we niet onze gedachten zijn, maar deze hebben. Door zonder direct oordeel te kijken naar wat er is, geef je je zelf een moment om anders te reageren dan je automatisch zou doen. Het moment van observatie fungeert als pauze en geeft je eigenlijk keuzevrijheid; jij hebt elk moment weer de keuze hoe je reageert. Het zonder oordeel aanschouwen wat er is, schept op deze manier vertrouwen en kan zelfs een gevoel van veiligheid creëren. Jij hebt het in de hand.
En dat gevoel is vandaag de dag op zijn zachtst gezegd welkom. Tussen alle verplichtingen, deadlines en balletjes die moeten worden opgehouden. Om nog maar niet te spreken over de verwachtingen van je zelf. In een samenleving waar jij je mannetje moet staan en als persoon verplicht bent te slagen, is het maar al te fijn deze drukte te bezien vanuit een moment van pauze. Denk nog helemaal niet na over de juistheid van je gedachten, maar zie alleen waar ze over gaan. Stond je voorheen foeterend in de file, zit je nu glimlachend nieuwsgierig te wachten wat zich nu weer aandienen zal. Laat even je interpretatie en overtuigingen los en sorteer; werk, werk, boodschappen, doelen, werk, schoonfamilie, to do lijstjes, werk….. Wanneer deze allemaal in het juiste laatje zijn geschoven, zul je merken dat bij de volgende ronde het rijtje minder lang wordt. Tot je op een gegeven moment niets meer hebt om te categoriseren; rust. Ruimte. Tijd. Vrijheid! De vrijheid om je meningen en opvattingen eens te herzien. Of gewoon eens te zien wat er om je heen gebeurt.
Oke, dat zonder oordeel kijken naar je gedachten levert je dus rust en ruimte op. Hierdoor kun je het gejakker van alledag beter aan en kom jij als persoon tot je recht in het nu. Wat nou als we deze oordeelloze blik eens vergroten, niet alleen alles in ons hoofd, maar alles om ons heen bezien los van opvattingen of meningen. Want sterker nog dan het streven naar persoonlijk succes, overheerst op dit moment verwarring en angst en is de tijd doordrenkt van goed en fout. Anders dan de norm lijkt een bedreiging te vormen voor hen die zich vasthouden aan dat wat zij gewend zijn. Zonder bij zichzelf na te gaan wat het is wat dit is, hoe dat komt en waarom dit dan juist zou zijn. Hele bevolkingsgroepen keren zich tegen de andere. Uit angst ontstaat gedachtengoed wat door medeangstigen wordt overgenomen. En door mensen die niet verder kijken dan naar dat wat hun wordt aangereikt. Zij die geen moment pauze inlassen, om deze mening te onderzoeken. Michel de Montaigne schrijft in zijn Essai ‘Het schijnt dat we geen ander criterium voor het ware en redelijke hebben dan het voorbeeld en onze voorstelling van de opvattingen en gebruiken in eigen land. Dáár heerst altijd de ideale religie en de volmaakte staatsvorm, daar is de manier waarop men alles doet het meest volmaakt en ontwikkeld.’ Maar nationaliteit en vertrouwdheid zijn dwaze criteria om goed van slecht te onderscheiden. Mindfulness probeert juist de heersende opvatting te bevragen, door het weg te laten; onbevangen en onbevooroordeeld kijken naar dat wat er in de wereld gebeurt. Je leert de wereld beter kennen, zonder er controle over te willen hebben sta je meer open voor veranderingen en daarmee doorbreek je de kracht van het gebruikelijke. Wat nou als iedereen zijn eigen gedachten bekijkt, in het betreffende laatje stopt en zo een stroom aan vooroordelen en oordelen stopt. Doordat er dan even een moment van rust en ruimte ontstaat, wordt een nieuwe aanzet tot oordelen en uitbreiding van al bestaande ideeën voorkomen. Als ieder persoon op deze wereld waar met haat wordt gegooid, de haat beziet zonder haat….wat blijft er dan over? Rust. Ruimte. Tijd. En vrijheid.
Maar hoe zorg je er voor dat iedereen de tijd en moeite neemt om zijn mening even onderdanig te achten aan dat wat er gebeurt? En is ‘iedereen aan de mindfulness’ niet hetzelfde als een religie opdringen? In hoeverre is het zonder oordeel om anderen te dwingen geen oordeel te hebben? Geef je niet juist een oordeel, wanneer je voorschrijft hoe een ieder zich moet gedragen of verhouden tegenover de wereld? Zijn alle mensen bovendien wel bij machte om verder te kijken dan het geleverde goed, of om door het nieuws belichte onderwerpen door een andere bril te bezien? Wanneer we een oordeelloze blik zien als hulpmiddel tot een vredelievendere maatschappij, moeten we dan allemaal verplicht op mindfulnessles? Wellicht is mindfulness een antwoord op de vraag van deze tijd, maar zeker niet door deze te verplichten of op te dringen. Naast mindfulnessles is dan ook een studie culturele antropologie essentieel. En wijsbegeerte.
Zonder een ander te verplichten op een bepaalde manier te leven, kun jij echter uitstralen hoe jij je leven leidt. Als jij de Dalai Lama gelooft als hij zegt dat het enige tegengif voor woede en haat bestaat uit tolerantie en geduld, ga er dan niet mee langs de deuren. Straal het uit. Mindfulness werkt als oplossing voor de mens als individu. De wet van de aantrekkingskracht vertelt ons dat alles waar je aandacht aan geeft, groeit en kracht krijgt. Door zelf een tolerant en geduldig persoon te zijn, creëer je meer tolerantie en meer geduld. Door zelf pijn en ongemak te doorstaan, creëer jij mogelijkheden tot een lange termijn oplossing. Jij kunt niet direct besluiten om als land (niet) ter oorlog te trekken, maar jij kunt meer vrede het land in trillen dan je voor mogelijk hield. Hoewel mindfulness niet en masse de oplossing kan zijn voor de verwarring en angst van deze tijd, levert elk persoon die zonder oordeel naar zichzelf en zijn omgeving durft te kijken een bijdrage aan de vrede en rust waar zo om wordt geschreeuwd. Het begint en eindigt allemaal bij onszelf, iets wat toch wel weer degelijk past in deze tijdsgeest…ieder op naar zijn eigen persoonlijke oordeelloze succes!
Bronnenlijst
Botton, A. de. (2011). De troost van de filosofie (25e druk). Amsterdam: Atlas.
Cutler, H., & De Dalai Lama. (2009). De kunst van het geluk (25e druk). Amsterdam: Muntinga Pockets.
Hagen, S. (2012). Boeddhisme in alle eenvoud (12e druk). Haarlem: J. H. Gottmer.
Kaplan, J. S. (2011). City Mindfulness: Rust in een hectisch bestaan. Rotterdam: BBNC.
Tolle. E. (2003). De kracht van het nu (7e druk). Deventer: Ankh-Hermes bv.
Windrich, M. (2012). Mindful Analysis: Methodiek voor begeleiding via internet. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
hic et nunc et ubique 